Om monumentale panden te kunnen behouden, ook voor toekomstige generaties, zijn duurzame maatregelen een must. Het Restauratiefonds heeft op allerlei manieren in 2022, een belangrijke rol gespeeld bij het bij elkaar brengen, stimuleren en informeren van monumenteigenaren en professionals op het gebied van duurzaamheid.
Monumenten.nl
Alle kennis over verduurzaming wordt gebundeld en gedeeld op Monumenten.nl. In 2022 is de samenwerking tussen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en het Restauratiefonds op dit vlak geïntensiveerd. Een mooi voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de filmreeks ‘Zien verduurzamen, doet verduurzamen’. Deze filmpjes zijn een bron van inspiratie en worden nu ook via Monumenten.nl ontsloten.
Alle beschikbare informatie rondom het onderwerp verduurzaming, inclusief de informatie van de RCE wordt ontsloten via de pagina ’een monument verduurzamen, hoe doet u dat?’. Zie hieronder voor meer informatie.
Samenwerking RCE in campagne De samenwerking met de RCE is belangrijk voor ons op het gebied van kennisdelen. In 2022 zijn we gezamenlijk een campagne gestart waarmee we nog meer bezoekers naar Monumenten.nl leiden. Hiermee helpen we steeds meer eigenaren om concrete stappen te zetten richting het kwalitatief verduurzamen van hun monumenten.
Naast deze campagne wordt er ook gezamenlijk gewerkt aan het opstellen van een nieuwe gids over verduurzaming in opvolging van de bestaande gidsen ‘Monumentaal Wonen’. Deze gids verschijnt in de eerste helft van 2023.
"Sinds vorig jaar is verduurzaming van monumenten niet alleen belangrijk vanuit oogpunt van klimaatdoelen, maar raakt het direct aan de instandhouding van ons erfgoed. Met de extreme energieprijzen staat het gebruik en daarmee de instandhouding van ons erfgoed enorm onder druk. Vanuit de Rijksdienst trekken we daarom op allerlei manieren gezamenlijk op met het Restauratiefonds om de sector hierin te ondersteunen.”
Frank Buchner Programmaleider Erfgoed en Duurzaamheid Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Routekaart Verduurzaming Monumenten
In de Routekaart Verduurzaming Monumenten is de monumentensector verenigd met als doel het behalen van de ambitieuze doelstelling om een CO2 reductie van 40% in 2030 en 60% in 2040. Het Restauratiefonds draagt hier aan bij met geld, kennis en capaciteit in zowel de trekkersgroep (strategie en planvorming), de communicatiegroep (website, activatie, bijeenkomsten en kennisdeling) en de werkgroep monitoring (onderzoeken en kennisdeling).
In 2022 zijn onder meer de Week van het Duurzaam Erfgoed en een partnerbijeenkomst georganiseerd. Ook is voor de hele sector een voortgangsrapportage opgeleverd, is een start gemaakt met de strategische update van de routekaart en zijn zowel nieuwe verbruiksdata als een eigenarenonderzoek opgeleverd.
Rapportage Eigenarenonderzoek - Monitor Verduurzaming Monumenten 2022
In 2022 deed het Restauratiefonds het jaarlijkse onderzoek naar verduurzaming bij particuliere monumenteigenaren. Belangrijke conclusies zijn dat het gros (94%) van de eigenaren aangeeft al in verduurzaming geïnvesteerd te hebben en een groot deel (87%) op korte termijn vervolginvesteringen in verduurzaming wil doen. Belangrijkste drijfveer daarvoor is het verlagen van de energierekening, maar ook comfort en milieu blijven belangrijke motivatiefactoren.
Een positieve ontwikkeling is dat eigenaren over het algemeen beter geïnformeerd zijn dan voorgaande jaren en aangeven beter te weten wat er kan en mag qua maatregelen bij hun monument. Tegelijkertijd blijft de informatiebehoefte groot. Verder zien wij de investeringsbedragen toenemen, net als het aantal verduurzamingsactiviteiten dat niet in combinatie met restauratie of onderhoud wordt uitgevoerd. Het volledige rapport leest u op de website van de Routekaart Verduurzaming Monumenten.
Experts uit de praktijk vertellen in deze film over de laatste ontwikkelingen en hun ervaringen op het gebied van verduurzamen van monumenten.
"In het rijke westen zijn we standaard gewend de thermostaat op 21 graden te zetten en waar ik ook loop moet het 21 graden zijn. Daar moeten we van af!"
Maurice Beijk, Rentmeester 2050
Zelfscan Duurzaam Monument
De Zelfscan Duurzaam Monument hebben wij ontwikkeld samen met de Groene Grachten en is een eerste stap in het verduurzamen van een monument. De zelfscan genereert een indicatie van de verduurzamingsmogelijkheden op basis van de eigenschappen van het monument, de wensen van een eigenaar en ervaringen van eerder gegeven adviezen.
De scan is gericht op het concreet activeren en bieden van inzicht in de mogelijkheden. De rapportage van de Zelfscan Duurzaam Monument geeft een overzicht van relevante duurzame maatregelen, inzicht in de kosten, besparing, milieu-impact en mogelijke financieringen en subsidies. Daarnaast helpt het bij het nemen van vervolgstappen.
In 2022 maakten 9.446 bezoekers gebruik van de Zelfscan Duurzaam Monument.
Samenwerking DuMo-adviseurs uitgebreid
Een monument verduurzamen vraagt om een specifieke aanpak. Duurzame Monumenten (DuMo-) adviseurs zijn hierin gespecialiseerd. Zij zorgen bij een duurzaamheidsadvies voor de balans tussen verduurzaming en het behoud van monumentale waarden.
Om bij te dragen aan het behoud van kwaliteit en het conretiseren van de verduurzamingsplannen werkt het Restauratiefonds samen met 38 DuMo-adviseurs en vergoedt het Restauratiefonds een deel van de kosten van een duurzaamheidsadvies. Vanwege de stimulerende werking van deze regeling is het beschikbare budget tussentijds twee keer verhoogd.
De vergoeding werd in 2022 aan 163 eigenaren uitgekeerd. Er werden 128 Quickscans uitgevoerd, vier haalbaarheidsonderzoeken en 31 keer werd gekozen voor een maatwerkadvies.
Financiering van duurzame maatregelen
Het Restauratiefonds heeft een uitgebreid netwerk en samenwerkingen met het Rijk, gemeenten, provincies en andere partijen. Daarom kunnen wij verschillende financieringsmogelijkheden bieden voor de duurzaamheidsinvesteringen in een monument.
Duurzaamheidsleningen Restauratiefonds
Een Duurzame Monumenten-Lening is een laagrentende lening die wordt verstrekt aan een eigenaar van een rijks-monumentaal woonhuis die het pand wil verduurzamen. In 2022 verstrekten we 65 Duurzame Monumenten-Leningen met een totaalbedrag van 5,5 miljoen euro.
Voor eigenaren van een rijksmonument dat niet als woonhuis is geregistreerd, heeft het Restauratiefonds de laagrentende Duurzame Monumentenplus-Lening. Hierbij gaat het vaak om grootschalige verduurzaming van rijksmonumentale complexen zoals kerken, kloosters of industrieel erfgoed. Voor deze opgave verstrekten we in 2022 26 leningen met een totaalbedrag van 14,8 miljoen euro verstrekt.
Meer mogelijk met Cultuurfonds voor Monumenten
Voor eigenaren van gemeentelijke monumenten was er in 2022 goed nieuws. In alle negen provincies waar een Cultuurfonds voor Monumenten beschikbaar is, is het nu mogelijk om naast de restauratie ook de verduurzaming en herbestemming van gemeentelijke monumenten laagrentend te financieren.
Dit was al mogelijk in de provincies Fryslân, Groningen en Overijssel. In 2022 werd dit ook mogelijk bij de Cultuurfondsen voor Monumenten in de provincies Gelderland, Noord-Brabant, Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland. Bovendien is het maximale leningsbedrag verhoogd naar 200.000 euro.
Aanvulling fondsen door provinciepartners
De ambities van monumenteigenaren om hun monument te verduurzamen zijn groot. Ook de provinciepartners ondersteunen deze doelstelling. De provincies Fryslân, Groningen en Overijssel stortten in 2022 daarom al bij. Het Restauratiefonds heeft deze bijdragen voor een deel gematcht, hiervoor zijn eenmalig nog middelen beschikbaar in 2023.